राज्यात सुरू असलेल्या मुसळधार पावसाचा सकारात्मक परिणाम आता जलसाठ्यावर दिसून येतो आहे. ठाणे जिल्ह्यातील शहापूर तालुक्यातील तान्सा, भातसा आणि वैतरणा ही तीन महत्त्वाची धरणं पावसाने भरून ओसंडून वाहू लागली आहेत. ही धरणं मुंबई आणि ठाणे महानगर क्षेत्राला पाणीपुरवठा करणाऱ्या प्रमुख स्रोतांपैकी असल्याने, या भागातील नागरिकांसाठी ही एक मोठी दिलासादायक बातमी आहे.

धरणांतून ओसंडून वाहणं म्हणजे काय?

ओसंडून वाहणं म्हणजे धरणाची जलसाठा क्षमता पूर्ण भरल्यानंतर पाणी सांडव्या (spillway) मार्गे बाहेर पडू लागणं. हे धरणांच्या दृष्टीने चांगले लक्षण समजले जाते, कारण याचा अर्थ धरणे 100% क्षमतेने भरली आहेत. ही स्थिती जलव्यवस्थापनाच्या दृष्टीने सुरक्षित आणि दिलासादायक मानली जाते.

मुसळधार पावसामुळे जलसाठ्यात वाढ

पावसाळा सुरू झाल्यापासून विशेषतः कोकण आणि पश्चिम घाट परिसरात मोठ्या प्रमाणावर पर्जन्यवृष्टी होत आहे. याचाच परिणाम म्हणून शहापूर तालुक्यातील धरणांच्या परिसरातही जोरदार पाऊस झाला आहे. तान्सा, भातसा आणि वैतरणा या तीनही धरणांत सर्व जलसाठा पूर्ण झाला आहे, आणि पाणी आता ओसंडून वाहू लागलं आहे.

मुंबई आणि ठाणेकरांसाठी मोठा दिलासा

ही धरणं मुंबई महानगरपालिकेच्या जलपुरवठा योजनेचा कणा आहेत. गेल्या काही वर्षांमध्ये कमी पावसामुळे दरवर्षी जून-जुलैमध्ये पाणी कपात किंवा वेळापत्रकानुसार पाणीपुरवठा करावा लागत होता. मात्र यंदा पावसाने वेळेत आणि चांगला हजेरी लावल्यामुळे पाण्याची टंचाई टळण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे. त्यामुळे नागरिकांना काही काळासाठी तरी पाण्याची चिंता दूर झाली आहे.

प्रशासनाचं सतर्कतेचं आवाहन

धरणं भरल्यामुळे जरी दिलासा मिळाला असला, तरीही जलसाठा नियंत्रण आणि सांडव्यातून होणाऱ्या पाण्याच्या विसर्गामुळे खालच्या भागांमध्ये पूरपरिस्थिती निर्माण होऊ नये, यासाठी प्रशासनाने सतर्कता बाळगण्याचं आवाहन केलं आहे. विशेषतः वैतरणा नदीच्या काठावर असलेल्या गावांना सतर्क राहण्याच्या सूचना देण्यात आल्या आहेत.

आपत्ती व्यवस्थापन यंत्रणा सज्ज

धरणांतील पाणी विसर्गामुळे निर्माण होणाऱ्या संभाव्य परिस्थितीसाठी ठाणे जिल्हा प्रशासन, आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरण आणि जलसंपदा विभाग सज्ज आहेत. शक्य तितक्या लोकांना माहिती देण्यासाठी सायरन यंत्रणा, स्थानिक ग्रामपंचायती, आणि मोबाइल अलर्ट यांचा वापर केला जात आहे.

जलसंपदेकडे शाश्वत दृष्टीने पाहण्याची गरज

धरणं भरल्याने सध्या जरी दिलासा मिळाला असला तरी जलसाठा ही संपुष्टात येणारी संसाधन आहे. म्हणूनच पाण्याचा काटकसरीने वापर करणे, पावसाचं जलसंचयन करणे आणि गृहनिर्माण प्रकल्पांमध्ये रेनवॉटर हार्वेस्टिंग अनिवार्य करणे, ही काळाची गरज आहे.

निष्कर्ष

तान्सा, भातसा आणि वैतरणा या तीन महत्त्वाच्या धरणांमधून पाणी ओसंडून वाहणं म्हणजेच या वर्षीच्या पावसाने नागरिकांना दिलेला अमूल्य लाभ आहे. पाण्याच्या टंचाईने त्रस्त असलेल्या मुंबई-ठाणेकरांसाठी ही सकारात्मक बातमी असली, तरीही जलसंपत्तीचा शाश्वत वापर आणि जाणतेपणाने वर्तन करणे ही सर्वांची सामूहिक जबाबदारी आहे.

सध्या तरी ‘पाण्याची चिंता मिटली’ असली, तरी ती कायमस्वरूपी सुटली आहे असं मानण्याऐवजी, पुढील काळासाठी जाणिवेने आणि संयमाने वापर करणं हाच खरा शाश्वत विकासाचा मार्ग ठरेल