भारत आणि अमेरिकेने अंतराळ संशोधनात एकत्रितपणे मोठी झेप घेतली आहे. 30 जुलै 2025 रोजी श्रीहरिकोटा येथून NASA-ISRO Synthetic Aperture Radar (NISAR) या संयुक्त उपग्रहाचं प्रक्षेपण करण्यात येणार आहे. हा उपग्रह केवळ वैज्ञानिकदृष्ट्या महत्त्वाचा नसून, हवामान बदल, शेती निरीक्षण आणि आपत्ती व्यवस्थापनात क्रांतिकारी बदल घडवून आणणार आहे.
NISAR मिशनचं महत्त्व
NISAR उपग्रह हा पृथ्वीच्या पृष्ठभागाचे अचूक निरीक्षण करणारा अत्याधुनिक उपग्रह आहे. यामध्ये सिंथेटिक अ‍ॅपर्चर रडार (SAR) वापरण्यात आलं असून, तो दर 12 दिवसांनी संपूर्ण पृथ्वी स्कॅन करेल. या उपग्रहामधून मिळणारा डेटा केवळ भारतासाठी नव्हे, तर संपूर्ण जगासाठी उपयुक्त ठरणार आहे.
NASA आणि ISRO यांची भूमिका
या प्रकल्पात NASA आणि ISRO दोघांनीही अत्यंत महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. NASA ने L-band रडार आणि अँटेना यांचा पुरवठा केला आहे, तर ISRO ने S-band रडार, उपग्रह बस, आणि प्रक्षेपणासाठी GSLV-F16 हे यान दिलं आहे. या उपग्रहाचे वजन सुमारे 2,392 किलो असून, तो भारताच्या GSLV-Mk II या यानातून प्रक्षेपित केला जाईल.
कोणकोणत्या क्षेत्रांमध्ये NISAR उपयुक्त?
आपत्ती व्यवस्थापन:
भूकंप, चक्रीवादळ, पूर, भूस्खलन यासारख्या आपत्तीपूर्व निदान आणि निवारणामध्ये NISARचा डेटा अमूल्य ठरणार आहे.शेती निरीक्षण:
पिकांची वाढ, जमिनीतील ओलावा, पाण्याचा वापर आणि पीक उत्पादनाच्या अंदाजासाठी NISARचा उपयोग केला जाईल.हवामान आणि हवामान बदल:
ध्रुवीय हिमनद्या, जंगलतोड, समुद्रसपाटीतील बदल, जमिनीच्या हालचाली हे सगळं NISAR च्या सहाय्याने बारकाईने लक्षात ठेवता येणार आहे.ग्लोबल डेटा शेअरिंग:
भारत आणि अमेरिका या दोन्ही देशांनी या उपग्रहातून मिळणारा डेटा आंतरराष्ट्रीय समुदायासोबत शेअर करण्याचा निर्णय घेतला आहे, त्यामुळे हे एक जागतिक सहकार्याचं प्रतीक ठरत आहे.
अंतराळ सहकार्याचा नवा अध्याय
भारत आणि अमेरिकेच्या सहकार्यामुळे विज्ञान व अंतराळ संशोधनामध्ये एक नवीन युग सुरू झालं आहे. हे मिशन दोन्ही देशांमधील मैत्रीपूर्ण संबंधांचा एक मजबूत पुरावा ठरत आहे. याआधी चंद्र, मंगळ, आणि अन्य अंतराळ मोहिमांमध्ये ISRO ने अपूर्व यश मिळवलं असून, आता NISARमुळे पृथ्वीच्या निरीक्षणात भारत एक महत्त्वाचा जागतिक भागीदार ठरणार आहे.
निष्कर्ष
NISAR उपग्रह हे केवळ एक तांत्रिक यश नाही, तर मानवतेच्या विकासासाठी एक महत्त्वाचं पाऊल आहे. हवामान बदल, नैसर्गिक आपत्ती आणि अन्न सुरक्षा यांसारख्या जागतिक प्रश्नांवर उपाय शोधण्यासाठी NISARमधून मिळणारा डेटा निर्णायक ठरेल. 30 जुलैला या ऐतिहासिक प्रक्षेपणाची साक्ष होण्याची संधी आपण सर्वजण मिळवणार आहोत, आणि त्यातून भारत-अमेरिका सहकार्याचा झेंडा अधिक उंच होणार आहे.
