भारत आणि अमेरिकेच्या ऐतिहासिक सहकार्याचा भाग म्हणून विकसित केलेला ‘NISAR’ उपग्रह 30 जुलै 2025 रोजी श्रीहरिकोटा येथून प्रक्षेपित होणार आहे. पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर सतत लक्ष ठेवण्यासाठी आणि हवामान, शेती तसेच आपत्ती व्यवस्थापनासाठी क्रांतिकारी ठरणारा हा उपग्रह जागतिक स्तरावर लक्षवेधी ठरणार आहे.

काय आहे ‘NISAR’?

‘NISAR’ म्हणजेच NASA-ISRO Synthetic Aperture Radar. हा उपग्रह पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर होणारे अत्यंत सूक्ष्म बदल टिपण्यासाठी तयार करण्यात आला आहे. तो दर १२ दिवसांनी संपूर्ण पृथ्वीवरून डेटा गोळा करणार आहे, जो हवामान बदल, जंगलतोड, हिमनद्यांची स्थिती, भूकंप, दरड कोसळणे, पूर अशा आपत्तींसाठी अत्यंत उपयुक्त ठरेल.

संयुक्त योगदान: NASA आणि ISRO

या प्रकल्पात NASA ने L-बँड रडार प्रणाली आणि मोठं अँटेना तयार केलं आहे, तर ISRO ने S-बँड रडार, उपग्रहासाठी आवश्यक प्रणाली आणि सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे प्रक्षेपणासाठी GSLV-F16 रॉकेटची जबाबदारी घेतली आहे.

हा उपग्रह सुमारे 2,392 किलो वजनाचा असून, त्याची पृथ्वीभोवती फिरण्याची क्षमता आणि निरीक्षण तंत्रज्ञान यामुळे तो सध्या जगातील सर्वाधिक अचूक आणि हाय-रेझोल्यूशन रडार इमेजिंग उपग्रह ठरणार आहे.

उपग्रहाचे उपयोग

1. आपत्ती व्यवस्थापनासाठी महत्त्वाचा ठरेल

भूकंप, पूर, दरड कोसळणे अशा नैसर्गिक आपत्तींचा पूर्व अंदाज आणि नंतरची पुनर्बांधणी नियोजनासाठी NISAR महत्त्वाची माहिती देईल.

2. शेती आणि पाणी व्यवस्थापनात मदत

पिकांची वाढ, जमिनीतील बदल, पाणी साठ्याचे निरीक्षण इत्यादींसाठी उपग्रहाचा डेटा शेतीत मोठा आधार ठरेल.

3. हवामान बदलाचा अभ्यास

जंगलतोड, हिमनद्यांचे वितळणे, सागरी पातळीत होणारे बदल अशा महत्त्वाच्या पर्यावरणीय घटकांवर NISAR बारकाईने नजर ठेवेल.

जागतिक स्तरावर भारताचं योगदान

NISAR उपग्रहामुळे भारत जगातील हवामान आणि पर्यावरण निरीक्षण तंत्रज्ञानात आघाडीवर येणार आहे. यामुळे भारताच्या स्पेस सायन्स क्षेत्रातला विश्वास आणि वैज्ञानिक क्षमता दोन्हीही उजळून निघतील. हा प्रकल्प जागतिक समुदायासाठीही महत्त्वाचा ठरेल.

निष्कर्ष

NISAR उपग्रहाचं प्रक्षेपण हे केवळ भारत-अमेरिका यांच्यातील शास्त्रीय मैत्रीचं प्रतीक नाही, तर जागतिक हवामान बदल आणि आपत्ती व्यवस्थापनासाठी एक ठोस पाऊल आहे. 30 जुलै रोजी श्रीहरिकोटा येथून होणाऱ्या या ऐतिहासिक प्रक्षेपणाकडे आता अवघ्या जगाचे लक्ष लागले आहे.